Kun je tijdens de overgang van oud naar nieuw aan de natuur een voorbeeld nemen om wat voorbij is te integreren en je voor te bereiden op wat komt? Het antwoord is ja. Je dient hiervoor geen winterslaap in te plannen. Wel kan je aandacht geven aan wat zich in de nacht, in je slaap, in je dromen aandient. In het bijzonder tijdens de twaalf nachten tussen kerstavond en Driekoningen, want dan is de sluier tussen hemel en aarde volgens oude natuurvolkeren flinterdun. Ook Rudolf Steiner zag in deze periode een opening voor sterke ziele ervaringen en spirituele verdieping.
Steiner vertelt dat “dit de tijd is dat de grootste duisternis zich, onmiddellijk na de zonnewende, over de aarde verspreidt. Als de zon na haar diepste onderdompeling weer aan haar zegetocht begint, kan met de bevrijding en verlossing van de natuur ook de menselijke ziel heel bijzondere ervaringen hebben.”
De ongeboren tijd
Vandaag kennen we de Twaalf Heilige Nachten als de tijd die de drie koningen nodig hadden om Bethlehem te bereiken nadat ze op kerstdag de ster hadden gezien. Eigenlijk is die invulling er pas gekomen na de kerstening van onze regio. Daarvoor beschouwden onze Noord-Europese voorouders de Twaalf Heilige Nachten ook al als iets bijzonders, maar dan vanuit een andere insteek, namelijk als ‘de tijd die over is’.
Natuurvolkeren rekenden met maan-maanden: een jaar had twaalf manen en dus twaalf periodes tussen twee volle manen. Een maanjaar heeft daarom 354 dagen. Er blijven dus elf dagen en twaalf nachten over. Deze (rest)dagen vormen een schemerperiode tussen twee jaren die eigenlijk niet echt bestaat: ‘de tijd tussen de jaren’, ‘de ongeboren tijd’, ‘de dertiende maand’ of ‘de stille tijd’. Hemel en aarde staan nu het dichtst bij elkaar en de werking van de geestelijke wereld is makkelijker waar te nemen.
Het Droomlied van Olav Åsteson
Rudolf Steiner liet zich door de inzichten van deze volkeren inspireren. In enkele voordrachten licht hij het speciale karakter van deze periode toe aan de hand van het Droomlied van de Oudnoorse koning Olav Åsteson. Hoofdredacteur van tijdschrift Seizoener Calista van Amerongen schrijft hierover:
“Wie zijn ervaringen met de Twaalf Heilige Nachten prachtig kon verwoorden was Olav Åsteson die in een sage van het Noorse volk leeft. Zijn ‘Droomlied’ is opgetekend uit de mond van de Noorse bevolking en speelde waarschijnlijk rond het jaar 1000. In het lied zoals wij dat nu kennen wordt Olav in 48 verzen geschilderd als de ingewijde die in de Twaalf heilige nachten een mysterieslaap doormaakt. ‘Hij legde zich in de kerstnacht neer en slaap kreeg hij, zo sterk, ontwaakte niet voor de dertiende dag toen ’t volk al ging ter kerke. En dat was Olav Åsteson. Geslapen heeft hij lang.’ (vers 2)”
Leerkracht, auteur, spreker en voorzitter van de Vereniging voor Vrije Opvoedkunst Frans Lutters vertelt dat Koning Olav een ander mens is wanneer hij uit zijn droomreis wakker wordt. Hij heeft voor de poort van de dood gestaan, is over de hemelbrug gegaan tot aan de hemelpoort. Zijn reis in de wereld van de nacht heeft hem beproevingen voorgeschoteld, maar ook vele inzichten gegeven die de basis zullen vormen van zijn levensvisie en bewindvoering.
Zelf aan de slag met de 12 heilige nachten
In deze stillere tijd van het jaar hebben de luide, explosieve wereldproblematieken de neiging ons af te leiden van bezinning, verstilling en mystiek. Op basis van zijn jarenlange ervaring in werkgroepen rond het thema, nodigt Frans Lutters ons uit om samen een vertaalslag van ‘De Twaalf Heilige Nachten’ te maken naar het hier en nu. Met het verhaal van Koning Olav als leidraad heeft hij er een boek over geschreven.
De auteur hanteert graag de sleutelwoorden speels en spiritueel, praktisch en inspirerend en reikt je zo manieren aan om een diepere en duurzame betekenis te vinden in je dromen. We ontwaren vijf stappen.
Stap 1: Vind een schriftje, een schetsboek
In de aanloop van de Twaalf Heilige Nachten schaf je je een schriftje of een schetsboekje aan. Je hebt minimum één blad met twee kanten nodig per nacht, twaalf in totaal. Op de ene kant van de bladzijde schrijf je op wat de dag en avond je brengen: een observatie, gedachte, artikel, gedicht, beeld, foto, tekening, eender wat, maar steeds in het kader van je thema (zie stap 2). Op de andere kant noteer je wat je ‘s ochtends weerhoudt van de nacht, van de droom: de droom zelf, een detail dat je opvalt, een inzicht, een wens.
Stap 2: Kies een thema
Leg je schriftje of schetsboekje, nog steeds in aanloop van de Twaalf Heilige Nachten, op je tafel in het zicht. Zo nodig je jezelf en je onbewuste uit om ten laatste op kerstdag een thema te vinden. Dit thema zal je zowel overdag als ‘s nachts door de Twaalf Heilige Nachten leiden. Een thema kan bomen en bloemen zijn, maar ook dieren of de dierenriemtekens, bergtoppen of rivieren in de wereld, wetenschappers, kunstenaars, talen, symfonieën of liederen. Je kan ook twee (gelinkte) thema’s kiezen: een tot aan oudjaar en een vanaf nieuwjaar. Kies een of twee thema’s die je prikkelen. Het thema is op zich niet zo belangrijk. Het laat je toe om je los te koppelen van de waan van de dag en je open te stellen voor creativiteit.
Stap 3: Zichtbaar en onzichtbaar, individueel en toch verbindend
Tijdens de Twaalf Heilige Nachten ga je overdag en ‘s avonds op zoek naar uitingen van of informatie over je gekozen thema. Kies je voor bomen, dan kan je het bos intrekken op zoek naar een welbepaalde boom of informatie zoeken over die boom. Je vondsten en observaties breng je samen in je schriftje.
Je dient dit niet alleen te doen. Deel het thema met je kinderen, je gezin of met vrienden. Heb je bezoek, aarzel dan niet om uit de doeken te doen wat de Twaalf Heilige Nachten inhouden, wat je thema is. Vraag de bezoeker wat het thema hem/haar/hen inspireert. Op die manier breng je beweging in de onzichtbare wereld van je dromen en komt een wisselwerking op gang. In je slaap krijg je boodschappen, verhalen, inzichten, eigenlijk cadeautjes terug. Soms weet je meteen wat ze betekenen, vaak duurt het wat langer voor ze zich prijsgeven.
Stap 4: Twaalf nachten, twaalf maanden?
Het droomlied van Olav Åsteson alludeerde op de sterren, de planeten en in zekere zin ook op astrologie, astronomie en onze jaarkalender. In die zin lezen sommigen ook een voorspellend karakter in de twaalf dromen en boodschappen die je ontvangt. Zo komt elk van de twaalf nachten overeen met één van de twaalf maanden in het daaropvolgende jaar: nacht 1 (26/12) met januari, nacht 2 (27/12) met februari, tot en met de laatste nacht (6/1) met december. Het staat je volledig vrij om je dromen zo te interpreteren, of niet.
Stap 5: Voorbij de twaalf heilige nachten
Je schrift of boek telt ongetwijfeld meer dan twaalf bladzijden. Vaak werken de Twaalf Heilige Nachten dan ook nog voorbij Driekoningen. Blijf dus noteren wat je in je dromen of ook overdag in het verlengde van de Twaalf Heilige Nachten te binnen schiet. Soms wordt de betekenis van je dromen helderder, begrijp je plotse ontmoetingen in die periode beter, wordt een rode draad zichtbaar.
Met zijn werkgroepen organiseert Frans Lutters zelfs een terugkomdag waarop deelnemers met elkaar delen wat de Twaalf Heilige Nachten hen gebracht hebben. Als je jouw traject met je gezin doet, kan je ook zo’n terugblikmoment inplannen.
Bronnen: Dromen tijdens de Twaalf Heilige Nachten, Calista van Amerongen, in Seizoener, winternummer 2007 ; Leven met Hart & Ziel: De 12 Heilige Nachten, interview van Frans Lutters door De Bewustzijnscoach, te vinden op YouTube ; De 12 Heilige Nachten, Frans Lutters, uitgegeven door Christofoor.