Cristina Larrinaga werkt sinds vele jaren bij Iona in het kunstatelier. We praten met haar over schoonheid en antroposofie en over wat haar zo fascineert en beroert in het kunstzinnig werken met mensen.
“Creativiteit en kunst zijn als een magisch tapijt waarop ik samen met onze mensen de wereld mag ontdekken. Dit is wie ik ben”
Cristina Larrinaga
Wat vind je zo bijzonder aan dit werk?
Cristina: “Tijdens mijn studies orthopedagogie in Spanje, kwam ik in contact met een kleine, antroposofisch geïnspireerde kunstschool. Ik was in die periode nog niet actief met kunst bezig, maar was meteen aangesproken door de filosofie en aanpak. Het plaatje klopte voor mij. Hoe meer ik me verdiepte in het kunstzinnig werken met mensen met een beperking en met psychiatrische problemen, hoe meer ik begeesterd raakte. Tijdens de jaren na mijn studie werkte ik voor een overheidsinstelling met mensen met een beperking, tot ik rond mijn dertigste in contact kwam met mensen van Casa de Santa Isabel, een heilpedagogisch en sociaaltherapeutisch initiatief in Portugal. Blijkbaar hadden ze net een nieuw klein initiatief opgestart en konden ze nog iemand gebruiken. Diezelfde zomer ben ik naar Portugal getrokken en ik was meteen knalverliefd op het nieuwe initiatief. Zo wilde ik ook werken. Na een jaar opleiding ben ik naar Portugal verhuisd. Daar heb ik uiteindelijk vier jaar gewerkt. Ik woonde er met de gasten samen en werkte ook in een theehuis met de jongeren. Tijdens die jaren ben ik intensief kunstzinnig met de bewoners aan de slag gegaan. We maakten schilderijen in aquarel en grote kunstwerken met tegels. Die verkochten we om onze werking te sponsoren. We leefden 24 uur op 24 samen. Het was hard werken, maar ik heb er ontzettend veel geleerd en me als mens enorm kunnen ontwikkelen. Het is ook daar dat ik mijn vrouw An heb leren kennen, een pedagoge uit België. Uiteindelijk zijn we samen naar België verhuisd en allebei bij Iona terechtgekomen.”
Ondertussen werk je al 13 jaar bij Iona. Was het een bewuste keuze om opnieuw voor een antroposofisch geïnspireerd initiatief te werken?
“Absoluut. Ik ben begeesterd door de brede en levende kijk op de mens binnen de antroposofie. De visie heeft me meer begrip in de mens gebracht en daardoor ook meer rust. Ik begrijp beter de samenhang tussen de dingen en kan daardoor ook gerichter met de gasten communiceren. Wat ik ook heel waardevol vind: het kunstzinnige is binnen de heilpedagogie en sociaaltherapie een essentieel onderdeel van de werking. Schoonheid krijgt hier de rol die ze volgens mij verdient. Als mensen hebben we schoonheid nodig om een goed en gelukkig leven te kunnen leiden. Dat wordt hier op Iona ook echt begrepen.”
Kun je wat meer vertellen over jouw werk in het atelier?
“Ik zie het atelier als een laboratorium van schoonheid en kunst. Ik werk er vooral met de volwassenen. We experimenteren en testen verschillende natuurlijke materialen uit, van hout en verf tot aardewerk en porselein. Dat op zich is al therapeutisch: dat we uit verschillende materialen kunnen kiezen en daarmee iets kunnen bouwen, schoonheid kunnen creëren. We werken niet productgericht, maar procesmatig. Via de kunst kan ik heel individueel met onze mensen werken en observeren wat ieder individu kan gebruiken in zijn ontwikkelingsproces. Iemand die sterk in het denken zit, laat ik dan bijvoorbeeld meer schilderen, terwijl ik iemand met weinig wilskracht misschien eerder zal uitnodigen om met hout of klei te werken. Het is een kwestie van observeren en bekijken hoe je minder sterk aanwezige kanten wat naar boven kunt halen. Of hoe je iemands sterke kanten wat extra voeding kunt geven. Dat mensen genieten van het proces is voor mij essentieel. En dat we — ook bij individueel werk — samen met kunst en schoonheid bezig zijn. Die sociale kunst is voor mij het mooiste wat er is. Ze vormt mee de basis van het atelier op Iona. Het gaat niet zozeer om wat de mensen maken, maar om de dynamiek die ontstaat, zowel in het individu als in de groep. Dat die dynamiek waarachtig is en waardevol, vind ik het belangrijkste. Dat we niet zomaar iets doen om de tijd te vullen, maar bewust werken, met het hart.”
Het is mooi om je met zoveel liefde en vuur over je werk te horen praten.
“Het is ontzettend mooi werk. Natuurlijk is het niet allemaal rozengeur en maneschijn. Ik heb ook mijn zware dagen en mijn kleine kantjes. Ik heb echt niet iedere dag evenveel inspiratie of energie. Maar het samen met onze mensen aan projecten werken en zien wat er in beweging komt, geeft me wel telkens weer energie om verder te gaan. Onze gasten zijn op bepaalde vlakken beperkt, maar als er schoonheid aanwezig is in een ruimte, gebeurt er iets magisch. De kunst is als het ware een brug die ons verbindt, met onszelf en met elkaar, met de seizoenen, de wereld en het leven in het algemeen. Kunst maakt het leven ook gewoon mooier en plezanter, en helpt ons om ons te verhouden tot wat er in en om ons heen gebeurt. Wat neemt iemand mee uit de dag, de nacht in? Wat heeft iemand gemaakt en wat heeft dat in beweging gebracht? De sociale dynamiek die we samen creëren, de warmte, het aanwezig zijn: daar draait het om. In het atelier creëren we samen een warme oase, waarin we onszelf als mens kunnen ervaren, in onze mogelijkheden én beperkingen. Het ervaren van hun beperking is een belangrijk deel van de levensopdracht van onze mensen. Als ze dat via de schoonheid op een waarachtige manier kunnen doen, vind ik dat veel belangrijker dan wat iemand wel of niet kan. Het gaat om samen in een ruimte aanwezig zijn waar schoonheid leeft; samen kijken en voelen. De verbinding die ontstaat, daarin ligt de parel.”
Jullie werken in het atelier bewust met natuurlijke materialen?
“We gebruiken alles wat de natuur ons biedt: hout, water, aarde en klei, maar ook stof, metaal en bladeren, kleur en licht. De natuurlijke materialen en kwaliteiten bieden ons zoveel mogelijkheden. Ervaren hoe bijvoorbeeld water of klei reageren als we ermee werken, kan veel voldoening schenken. En kunst werkt ook therapeutisch. Het is een fijne compagnon om op een gezonde manier jezelf, het leven en dus ook je beperkingen te ervaren. Wordt de klei waarmee iemand werkt steeds droog, terwijl ze bij een ander net altijd vochtig blijft? Hoe komt dat? Wat vertelt je dat? De natuur is een drager van waarheid. Ze draagt zoveel lessen in zich.”
Op welke manier draagt je werk op Iona bij aan jou eigen ontwikkeling?
“Op zoveel manieren. De antroposofie en het kunstzinnig werken met onze mensen geeft me vertrouwen in het leven en in wat aan de horizon wacht. Het heeft me gezonder en groter gemaakt als mens. Vroeger was ik pathologisch idealistisch. Het bewust werken met schoonheid en met alle soorten mensen, heeft me rust gebracht. Ik heb geleerd om bruggen te bouwen via de kunst. Ik ben vrolijker geworden. Lichter. Hier mogen werken is een groot cadeau. Onze gasten hebben me leren kennen in de stilte en in het samen werken met onze handen. Ik sprak totaal geen Nederlands toen ik hier aankwam. Toch hebben ze me erkend. Daar ben ik ontzettend dankbaar voor. Zonder de antroposofie was ik waarschijnlijk heel melancholisch en gefrustreerd geworden. Mijn liefde voor schoonheid mogen delen met anderen, het mogen bouwen van bruggen via de kunst: daar leef ik voor. Kunst is zo’n mooie taal. En in combinatie met de antroposofische filosofie en pedagogie vormt ze voor mij de beste cocktail. Het is een elixir dat me gezond houdt. Een krachtig medicijn.”
Heb je nog een wens voor de toekomst?
“Dat ik mijn liefde voor schoonheid mag blijven delen. Dat ik in onze mensen de interesse mag blijven wekken in de wereld om hen heen. En dat we samen — via de kunst in al haar vormen — het kind in onszelf aanwezig en wakker kunnen houden, met aandacht, humor en vrolijkheid. We hebben het als mensen samen te doen op deze bol. En wij hebben in onze rol een voorbeeld te zijn voor onze gasten. Hoe we met elkaar en met hen praten, hoe we onze ruimtes inrichten, hoe we onszelf presenteren: het is essentieel in ons werk. Daarom streven we er als begeleiders ook naar om zelf een gezond beeld voor te leven. En uiteraard is dat een nooit eindigend proces. We zijn altijd in creatie. De creativiteit geeft me de vleugels om die reis aan te blijven gaan: ze is als een magisch tapijt waarop ik samen met onze gasten de wereld mag ontdekken. Hier werken is voor mij geen job. Dit is wie ik ben.”