Hoe kunnen we als zorgverleners in de eerste plaats goed voor onszelf zorgen, zodat we niet leeglopen? Het is een belangrijk aandachtspunt in onze sector. Onze HR-medewerkster en vertrouwenspersoon Fien Caeyers volgde een supervisie waarin de term ‘compassiemoeheid’ ter sprake kwam. Samen met organisatiecoach Miebet Van Santen schijnt ze haar licht op het fenomeen én hoe we het kunnen voorkomen.
Fien Caeyers: “Als een van de vertrouwenspersonen voor de medewerkers volg ik jaarlijks een supervisie. Dit jaar vond ze online plaats en kwam ik in een groepje terecht met drie andere vertrouwenspersonen in de zorg. De supervisiebegeleidster, Mensura-psychologe Anneleen Vanlook, vertelde onder meer over haar thesisonderwerp ‘compassiemoeheid’. Het is een fenomeen dat blijkbaar vooral voorkomt bij zorgpersoneel, ook omdat zij van nature doorgaans zorgende en empathische types zijn. Dan kan de neiging ontstaan om niet alleen voor de bewoners altijd klaar te staan, maar ook je collega’s te willen ontlasten als je merkt dat ze het zwaar hebben. Als je daarbovenop ook in je privéleven vaak een zorgende rol opneemt, stopt je werk eigenlijk nooit en kan er een vorm van apathie ontstaan: de zogenaamde ‘compassiemoeheid’. Zowel bij Iona als in andere zorgvoorzieningen is de preventie daarvan een aandachtspunt.”
Wie zorgt voor wie zorgt?
Miebet: “In sectoren zoals de zorg en het onderwijs, waarin mensen heel geëngageerd zorgen en vaak ook sterk bevraagd worden, merken we inderdaad dat het extra belangrijk is om te bewaken dat medewerkers zich niet ‘leeg’ geven. Van mensen die professioneel zorg verlenen, wordt ook privé vaak verwacht dat ze zorgtaken voor anderen gaan opnemen. Zo dreigt al snel het risico op overbevraging.
Als je als zorgverlener het advies opvolgt om de zorgen van het werk niet mee naar huis te nemen, zodat je jouw privéleven er niet mee belast, waar vind je dan een klankbord, een gezonde uitlaatklep? Waar trek je aan de bel als je een moeilijk moment hebt? Wie zorgt voor jou? In het kader van het Europese subsidietraject rond werknemerswelzijn trachten we bij Iona meer inzicht rond zulke vragen te genereren.”
Zelfzorg als basis van een duurzaam zorgbeleid
Miebet: “Als begeleider van mensen met een beperking geef je heel veel en krijg je — vanzelfsprekend — van de cliënten niet op eenzelfde manier terug. Als je er niet in slaagt ook jezelf het nodige te geven, kan er na een tijd een bitterheid ontstaan en het niet zo realistische verwachtingspatroon dat anderen op dezelfde manier voor jou moeten zorgen. Zelfzorg is dan ook de basis van een goed en duurzaam zorgbeleid. Dat houdt onder andere in dat je je noden en grenzen helder leert te communiceren, zowel thuis als op het werk, zodat je batterijen niet leeglopen.”
Fien Caeyers: “Als vertrouwenspersoon krijg ik inderdaad vaak van medewerkers te horen dat ze zoveel geven, ook privé, en dat het hoog zit. Daar wil ik graag meer rond kunnen doen. Misschien is het wel een thema voor een toekomstige studiedag. Het goud in de zorgsector, en dus ook bij Iona, zit in onze mensen. Zij zijn de zuurstof van de zorg. In de eerste plaats is onze zorg gericht naar de bewoners, maar daarnaast is het ook zo belangrijk dat we blijvend investeren in gezonde en weerbare medewerkers. We bouwen op hen, elke dag opnieuw. Het is belangrijk dat we ons actief verder verdiepen in het welbevinden en de draagkracht van onze medewerkers.”
Miebet: “Als je op je werk wilt groeien en het goed willen hebben, is het belangrijk dat je zelf aan de bel leert trekken als je ergens mee zit of als je tegen een grens aanloopt. Soms heb je aan te kloppen bij een leidinggevende, andere keren bij een collega. Je kunt als collega’s veel voor elkaar betekenen door dingen met elkaar te delen en even tijd te maken om elkaars verhaal te beluisteren. Als je daar de ruimte voor hebt, want ook daar is begrenzen belangrijk. Durf te vragen wat je nodig hebt, maar durf het ook aan te geven wat je iemand kunt geven en wat niet. En zorg in de eerste plaats goed voor jezelf. Het is net als in een vliegtuig: pas als jouw zuurstofmasker op staat, kun je ook iets voor anderen betekenen. Val je uit, dan kun je helemaal niet meer voor andere zorgen.”
De zorg-waterval
Miebet: “Het kan vreemd klinken, maar als je in een leefgroep staat, heb je in de eerste plaats voor jezelf en voor je teamleden te zorgen en dan pas voor de bewoners. Natuurlijk is je kerntaak het zorgen voor de cliënten. Maar wanneer een begeleider uitgeput raakt en uitvalt, creëert dat extra draaglast voor het team én kan hij of zij tijdelijk ook niets meer betekenen voor de groep. Zorg je er daarentegen voor dat jij en je collega’s in orde zijn, dan kunnen jullie de draaglast delen. Dan vormen jullie een sterk team, dat er echt kan zijn voor de mensen.”