In 2019 ging bij Iona een bijzonder muzikaal project van start: de Stedelijke Academie voor Muziek, Woord en Dans van Lier wilde onderzoeken in hoeverre muziek, dans en beweging kunnen overgebracht worden op onze mensen zonder veel verbale interactie. Zouden onze cliënten verbinding maken met de aangereikte inhoud en methode? Dirk Proost, Han Flintrop en Sara Pieters blikken terug op een geslaagd ‘proefjaar’, dat ook wat ons betreft absoluut smaakte naar meer. En… dus dankbaar wordt verdergezet!
Dirk, Han en Sara: “Reeds vele jaren breidt de SAMWD Lier haar werking in het reguliere kunstonderwijs uit met onderwijs op maat, speciaal voor kwetsbare gemeenschappen. De muziektaal die hiervoor ontwikkeld werd en wordt, kan gerekend worden tot de ‘Community Art’ of ‘Participatieve Kunst’. In die geest werd een solide samenwerking opgezet met Ons Gedacht – het centrum voor de vierde wereld in Lier. Sinds 2015 zijn ook nieuwkomers een constante in deze werking. De nauwe samenwerking met ‘Sound of Home’ een initiatief van radio Klara en het Klarafestival, waarbij kinderen van nieuwkomers gratis muziekles kunnen krijgen, is ondertussen een vaste waarde in onze academie geworden. Via het format ‘IN/OUT, Escape through Art’ werd ook een participatie opgezet met verschillende gevangenissen.”
Verbinden via directe impulsen
“Sinds het schooljaar 2019-2020 werd ook een structurele werking opgezet voor mensen met een beperking, in een samenwerking met Iona vzw. Bij Iona hebben we onderzocht in hoeverre muziek, dans en beweging kunnen overgedragen worden, puur op kracht van deze disciplines alleen. Omdat verbale communicatie bij mensen met een beperking niet altijd of vaak beperkt mogelijk is, hebben we via de klank- en bewegingswereld directe impulsen voorzien die de leraars en leerlingen verbinden.”
Muziek en klank in een geest van samen
“Met mooie en eenvoudige etnische instrumenten creëren we een klankwereld waarin iedere bewoner naar eigen mogelijkheden actief kan participeren. Hierbij is de stem, indien mogelijk, een fundamenteel instrument. Zo worden in iedere sessie eenvoudige liederen of ‘neurie-melodieën geïntegreerd.
Het is mooi om te merken hoe muziek en dans de leraars en leerlingen kunnen synchroniseren en er een temporele samenhorigheid ontstaat. Het samen kunnen beleven van tijd verbindt, enthousiasmeert en vormt een groepsgeest.
Daarnaast wordt met de klankwereld van belletjes, trommen, regenbuizen en klokken een gordijn opengetrokken, waardoor alle spelers de beleefde tijd in diepte en hoogte, dichtbij en veraf kunnen voelen. Samen met tempo en metrum wordt een nieuwe, tijdelijke wereld geschapen, een wereld waarin iedere speler zijn eigen veilige plekje kan vinden.”
Eén muzikale reis, zes doelstellingen
“Via de methode die we gebruiken trachten we enkele doelen te bereiken.
1. MAGIC OF SOUND: De betoverende klanken van de etnische instrumenten prikkelen iedereen. Het is de beste uitnodiging voor iedereen om actief of passief mee te ‘musiceren’.
2. SPEL: Iedereen wordt betrokken in een spel van klanken en bewegingen. Het werkelijk meespelen wekt bij alle bewoners een intense vreugde en voldoening op.
3. HERHALING: De herhaling van het aangereikte muzikaal materiaal is een heel belangrijke factor in de lesstructuur.
4. FOUTVRIJE ZONE: Niettegenstaande er bepaalde vaardigheden worden bijgebracht, musiceert iedereen op zijn niveau, met zijn eigen mogelijkheden, in een omgeving waar geen fouten of vergissingen bestaan. Door de fysieke en mentale beperkingen kunnen soms andere speelwijzen tevoorschijn komen, die uitermate interessant zijn in het artistieke proces.
5. CONNECTIE: Het samen musiceren creëert een innige verbinding met elkaar.
6. SYNERGIE: Waar kan, worden verschillende kunstdisciplines met elkaar verbonden.
Al dansend verhalen vertellen
“Via dans en beweging kunnen alle medespelers een visueel beeld en/of een verhaallijn uitzetten. Ze leren hun lichaamsbewegingen beter kennen en beheersen, waardoor hun motoriek kan groeien. Waar mogelijk worden ook verbale talenten in de sessie verwerkt. Vanuit dagdagelijkse handelingen of ervaringen ontstaat een spel in woord en beweging.
Ook hier wordt naar een synergie gezocht met de andere domeinen. Zo vertrekken vele bewegingen en handelingen vanuit de liedjes die aangeleerd worden. Het uitdrukking leren geven aan verschillende emoties is hierbij een zeer interessante ontdekkingstocht voor iedereen.”
Warmhartig onthaald én succesvol bevonden
“Het voorbije jaar werkten we met 3 verschillende doelgroepen: volwassenen met een beperking, jongeren met een beperking en tieners met leerstoornissen en/of een sociale beperking. Onze ervaring is dat het project optimaal ontvangen werd, zowel door de bewoners als door de zeer betrokken begeleiders van Iona. We hebben gemerkt dat onze werkwijze zeer goed aanslaat en voelden ons aangemoedigd om op dit ‘ingekorte jaar’ verder te bouwen. We willen graag de warmhartigheid onderstrepen die we steeds mogen ervaren van alle bewoners en begeleiders, de therapeuten en de directie.
We zijn als lerarenteam zeer blij met deze klas leerlingen. Niet alleen omdat het team er heel veel uit leert, maar ook omdat de leerlingengroep met onbevangen eerlijkheid reageert. De zeer betrokken begeleiders van de groepen ondersteunen een vlotte pedagogie, wat zeer belangrijk is voor onze leraars, die uiteindelijk toch vooral artiesten zijn.”
Samen het vuur brandend houden
Door Covid-19 werden de muzikale sessies op dinsdag gedurende langere tijd opgeschort. Via het digitaal communiceren met ludieke herhalingsfragmenten werd getracht het vuur ook in 2020 brandend te houden… tot het moment dat we elkaar weer mochten terugvinden.
Ondertussen kon de samenwerking tot onze vreugde opnieuw opgestart worden!
Hoe onze bewoners de muzikale dinsdagen ervaren?
Marij en Lies wilden er wel iets over vertellen.
Marij: “Ik speel op dinsdag piano. En ook drama, met poppen. Voor de pauze speel ik meestal piano, na de pauze doen we vooral drama en muziek. ‘Anderhalve meter’ spelen we nu. Dat maakt ons blij. Soms spelen we ook djembé. Han, Dirk en Sara leren ons dat. We repeteren verschillende liedjes. Ik vind het samenzijn en het samen zingen en muziek maken leuk. En ook dat ik daar de rust in mezelf terugvind. Ik voel dat zo. Samen muziek maken maakt me rustig.
We zijn met een heel grote groep, met bijna alle volwassenen van Iona. Er wordt veel gewisseld van instrument en we gebruiken ook zelfgemaakte instrumenten, zoals houtjes met schuurpapier erop die we over elkaar schuren. Die hebben we zelf gemaakt. Dat was plezant. En ook het dansen met Sara en Han is heel leuk.”
Lies: “We maken ook muziek met stokjes in verschillende kleuren, zoals blauw, paars en groen. Daarmee slaan we tegen elkaar. Ze klinken allemaal anders. En dan nemen we een pauze. Ik zing ook. En bijna iedereen van Dun-I doet mee. Kelly, Dina, Sofie, Pascal en Benjamin. Het is gewoon plezant.”