Ruimtelijk comfort en efficiëntie, verbonden met de natuur
Zoals we eerder deelden, gingen we dit jaar op zoek naar een architectenbureau dat samen met ons een masterplan wil ontwikkelen voor de vernieuwing en verdere uitbouw van onze architectuur. De keuze viel op POLO Architects : een bureau dat zorgvuldig de hartslag van onze zorggemeenschap beluisterde en van een verfrissende visie getuigt. We delen graag een vereenvoudigde samenvatting van de eerste aanzet voor het masterplan én hoe we de uitwerking ervan stapsgewijs kunnen realiseren.
Goed ontworpen verbindingen met de natuur
POLO Architects: “Een sterke verbinding met de omliggende natuur is erg gunstig voor het fysiek en emotioneel welbevinden van bewoners, maar ook van alle andere gebruikers van het domein. Ondanks de locatie middenin het groen, is die verbinding geen evidentie. Ze moet zorgvuldig ontworpen worden. Enerzijds door groen en water in te zetten, anderzijds door het ontwerpen van overgangsruimten tussen binnen en buiten en tussen private en publieke delen van het domein. We denken daarbij bijvoorbeeld aan het aanplanten van een kleine boomgaard, bloemenweide of moestuin en het ontwerp van nieuwe relaties met de Visbeek. Andere mogelijkheden zijn het verder versterken van de biodiversiteit en het creëren van nieuwe trage, groene paden en verstillingsplekken in de natuur. Zo kunnen nieuwe activiteiten of ontspanningsmomenten ontstaan die inzetten op natuurervaring en persoonlijke ontwikkeling. Door een zorgvuldig ontwerp kan extra ingezet worden op een sterke connectie met de groene omgeving. Dat kan bijvoorbeeld via groene binnenplaatsen en patio’s, lichte wintertuinen, ruime balkons, en grote ramen met zitruimte. Plekken die rust brengen maar toch ook kunnen prikkelen en uitnodigen tot sociaal contact.”
Ruimtelijk comfort en efficiëntie
POLO Architects: “Elk bestaand of toekomstig nieuw gebouw zal een unieke rol spelen in het geheel. Het is belangrijk dat de nieuwe structuren zo kwalitatief en efficiënt mogelijk ingepast worden. De bestaande organische gebouwclusters met groene tussenruimten bieden ruimtelijke rijkdom en gevoel van kleinschaligheid, kwaliteiten die graag behouden worden. Wel kan bij het transformeren van één of meerdere clusters sterker ingezet worden op compactheid, gedeeld ruimtegebruik en multifunctionele ruimten. Er kan ook nog extra ingezet worden op de dialoog tussen de verschillende gebouwen en het omliggende landschap, op een natuurinclusief ontwerp en toekomstige uitbreidbaarheid. Naar volgorde van de werken toe kan prioriteit gegeven worden aan ruimtes waar het comfort, de veiligheid en het energiebeheer niet optimaal zijn.”
Levendig, milieuvriendelijk en betaalbaar
POLO Architects: “Bij het realiseren van de gebouwen zal ingezet worden op betaalbaarheid, het eerlijk tonen van natuurlijke constructiematerialen, het hergebruik van afbraakmateriaal of het gebruik van circulaire bouwmaterialen. Ook zal er aandacht zijn voor materialen met zachte kleuren, die spelen met het licht en toelaten om mooie details, ritmische motieven of reliëf te ontwerpen in de buitengevels of binnenwanden.
Er zal ook ingezet worden op het efficiënt en helder gebruik van het domein. Door elk onderdeel van het domein een duidelijker identiteit te geven, kunnen toekomstige noden op een passende plek vorm krijgen. Zo kan bijvoorbeeld de boerderij met bakkerij en de omliggende ruimte transformeren tot een elegante foyer. Dat biedt ruimte voor contact met de ruimere omgeving, via bijvoorbeeld een cafeetje of een tentoonstellingsruimte.
Ook kunnen zowel intieme kleinschalige plekjes gecreëerd worden om tot rust te komen, als ruimere plekken die groepsactiviteiten toelaten. Sommige plekken kunnen toegeëigend worden door leefgroepen, andere kunnen gedeeld gebruikt worden
Er zal ook aandacht zijn voor het ontwikkelen van een meer autoluwe site, die onder meer het gebruik van de fiets door het personeel en de bezoekers stimuleert.”
Verankerd en meer zichtbaar in de samenleving
POLO Architects: “Iona is vandaag sterk zelfvoorzienend, maar wil niet losstaan van de samenleving. Door de geschiedenis van de gemeenschap en de decentrale ligging is integratie in de samenleving nog steeds geen evidentie, maar initiatieven zoals de verkoop van eigen bakkerijproducten op de lokale markt en via de Buurderij, tonen dat er hard gewerkt wordt aan deze ambitie. In de omgeving van het domein is ook een waaier aan bruisende activiteiten aanwezig, zoals de biologische zelfpluktuin Bogaertsheide, de ecologische cultuurkoepel Het Netepaleis, buitengewoon basisonderwijs De Regenboog en heel wat fiets- en wandelroutes. Dit levendige recreatieve netwerk biedt kansen om connecties te leggen met activiteiten in de buurt. Door extra in te zetten op zichtbaarheid aan de toegang van het domein, en door het creëren van ruimtes voor sociale interactie, kan er meer contact ontstaan met de lokale gemeenschap, recreanten en toeristen. Zo kan Iona zich verder verankeren in de samenleving.”
Stappenplan in de realisatie
Het uitwerken van het masterplan zal in drie fasen verlopen. Een korte schets.
STAP 1: Denk buiten het kader (maand 1)
“De opgave is uitdagend. Met beperkte middelen moet gestreefd worden naar een toekomstige ruimte met maximaal comfort en kwaliteit. Een ruimte die de kernwaarden van IONA uitdraagt. De realisatie van het plan moet ook efficiënt gefaseerd worden, met een minimale impact op de dagdagelijkse werking. In deze fase zal zoveel mogelijk met een onbevangen blik gekeken worden naar de bezieling. Er zal een dialoog zijn met het bestuur, de zorgverleners én de bewoners. Hoe ziet Iona ‘vraaggestuurde zorg op maat’ evolueren? Waar dromen we van en durven we innoveren? Hoe kunnen we de kwaliteit van deze plek én het antroposofische gedachtengoed maximaal in onze visie voor het domein integreren?
Dit is de fase van onderzoek, lezing en analyse, en van inspiratiesessies rond de ambities en mogelijke scenario’s. Ook zal er een gesprek met de gemeente Nijlen plaatsvinden. Samen denken we buiten het kader. Het resultaat: een ambitieuze structuurvisie, moodboards die eerste ambities reflecteren en een eerste maquette op grote schaal.”
STAP 2: Het delen van expertise (maand 2-3)
“Met een waaier aan scenario’s als basis kan vervolgens een expertendialoog gevoerd worden, waarin gefocust kan worden op concrete ideeën. In deze fase luisteren we zorgvuldig naar de expertise van Iona en brengen we onder meer de antroposofische filosofie, het dagelijks ruimtegebruik en de hierbij horende specifieke noden en de beschikbare middelen in kaart. Ons team brengt zet ervaren projectarchitecten in, en eventueel ook een duurzaamheidsexpert, financieel expert of landschapsarchitect. Ook de gemeente wordt geraadpleegd voor een eerste evaluatie van de structuurvisie en van de mogelijke scenario’s in het huidige en toekomstige ruimtelijk beleid. Wij stimuleren ook graag het aantrekken van een filosofische zorgexpert, om het gesprek te verrijken en nieuwe inspiratie in te brengen. Ook een uitstap naar enkele boeiende en vernieuwende referentieprojecten kan heel leerrijk zijn. Door al deze zaken kunnen we één of meerdere voorkeursscenario’s naar voren te schuiven én hun praktische haalbaarheid en faseerbaarheid evalueren. Ook kunnen we zo het project en de ambities nog helderder uitschrijven, zodat de realisatie van het plan gedurende het hele verdere traject helder is. Via een kleinschalige maquette kunnen we de dialoog verder verdiepen.”
STAP 3: Verbeeld samen met gebruikers (maand 4-5)
“Van zodra er een realiseerbaar en enthousiasmerend ruimtelijk model is geïnspireerd door de gebruikers en gedragen door het bestuur en de gemeente, is het tijd om co-creatief te gaan verbeelden. Hiervoor wordt opnieuw een brede groep van gebruikers en bestuurders bij elkaar gebracht. Samen zullen we de potentiële kwaliteiten van één of meerdere voorkeursscenario’s verder ontdekken en verfijnen. Er wordt verder geluisterd naar de wensen, ideeën of adviezen van zowel bewoners en hun families, zorgverleners in de verschillende zorggroepen, en actieve vrijwilligers, bezoekers of buurtbewoners. De focus ligt in deze fase op ontwerp, programmering, beleving van binnen naar buiten en van buiten naar binnen, kleinschaligheid en een gedeeld gebruik van de diverse sociale binnen- en buitenruimtes. Het resultaat van deze co-creatieve verbeeldingsoefening is een rijk masterplan en enkele enthousiasmerende beelden die goed beantwoorden aan de wensen van de IONA zorggemeenschap.”
We houden jullie verder op de hoogte!